Open Science
De UNESCO schrijft in haar Recommendation for Open Science dat Open Science beoogt wetenschappelijke kennis voor iedereen vrijelijk beschikbaar, toegankelijk en herbruikbaar te maken, en de wetenschappelijke samenwerking en de uitwisseling van informatie ten behoeve van wetenschap en samenleving te bevorderen. Het NPOS onderschrijft deze doelen van UNESCO. Om de ambities voor Open Science in 2030 te realiseren werkt NPOS samen met diverse stakeholders in Nederland.
Visie Open Science in 2030
De ambitie van het NPOS is dat Open Science, ook wel Open Scholarship genaamd, in 2030 het ‘nieuwe normaal’ is. Dit sluit aan bij het kabinetsstandpunt; Open Science moet de norm worden in hoger onderwijs en onderzoek, schrijft de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in zijn beleidsbrief Hoger onderwijs en wetenschap (17 juni 2022). “Vrije en veilige uitwisseling van ideeën tussen onderzoekers en maatschappelijke partijen is namelijk essentieel.”
Nieuwe digitale mogelijkheden
Open Science komt onder meer voort uit de toenemende digitalisering van de wetenschap. Nooit eerder was het mogelijk om zulke grote hoeveelheden publicaties en data te delen en digitaal te analyseren als nu. Bij Open Science staat het streven naar meer samenwerking en transparantie in alle onderzoeksfasen centraal. Dit wordt onder meer bereikt door het zo vroeg en open mogelijk delen van data, publicaties, software en resultaten.
Meer openheid over het wetenschappelijke proces en de resultaten ervan maakt reproduceerbaarheid (d.w.z. het herhalen van dezelfde analyse met dezelfde data, door een andere analist), en hergebruik mogelijk. Door open resultaten en onderliggende materialen en processen te toetsen, kunnen bevindingen worden geverifieerd. Dit verbetert de kwaliteit van onderzoek en onderwijs, versnelt wetenschappelijke vooruitgang en versterkt het vertrouwen in wetenschappelijke kennis.
Diversiteit, gelijkheid en inclusiviteit cruciaal voor succes
Open Science is ook een transitie naar een meer inclusieve manier van collectief werken. De focus verschuift daarbij steeds meer naar het werken in (interdisciplinaire) teams en het toegankelijk maken van resultaten voor niet-wetenschappers. Om de daarvoor noodzakelijke cultuurverandering te bewerkstelligen, is een nieuwe, breed geaccepteerde, manier van het erkennen en waarderen van onderzoekers nodig.
Open Science omarmt de diversiteit van onderwerpen, disciplines, praktijken, talen, output en processen van verschillende (wetenschappelijke en maatschappelijke) gemeenschappen. De wetenschappelijke gemeenschap moet representatief zijn voor de samenleving die zij wil dienen. Diversiteit, gelijkheid en inclusiviteit in de onderzoeksgemeenschap zijn cruciaal voor het succes van Open Science.
Actieve maatschappelijke betrokkenheid
Alle belemmeringen moeten worden weggenomen voor de toegang van onderzoekers, beroepsbeoefenaars, docenten en leden van het publiek tot de wetenschappelijke literatuur en voor de mogelijkheid tot hergebruik van de wetenschappelijke output. Verder moeten samenwerking en participatie met partijen buiten de academische gemeenschap worden gestimuleerd. Om te komen tot een duurzaam en rechtvaardig systeem voor kenniscreatie en uitwisseling is maatschappelijke betrokkenheid onmisbaar. Voor het vergroten van deze betrokkenheid zijn projecten op het gebied van publiek engagement en citizen science geschikte middelen. Dit vereist capaciteitsopbouw bij kennisinstituten en het creeëren en delen van goede praktijken.
Open Science: geen doel op zich
Er is nog veel werk te verrichten om tot het nieuwe normaal van Open Science te komen. Voor het delen van data, publicaties, software en andere research output is het belangrijk om deze goed te omschrijven en te voorzien van een duidelijke gebruikslicentie; iedereen moet ze kunnen vinden en begrijpen, ook als men gebruikt maakt van machines om de data te vinden en te verwerken. Het moet duidelijk zijn onder welke voorwaarden men data, publicaties, software en resultaten kan delen en (her)gebruiken. Multidisciplinaire afspraken over minimumnormen, tools en interoperabiliteit zijn nodig onder het adagium: ‘Open als het kan, beschermd als het moet.’
Passende infrastructuur ter ondersteuning van Open Science-praktijken is essentieel. Diensten moeten nieuwe, open werkwijzen faciliteren, daarbij in het oog houdend dat er aanzienlijke verschillen tussen de domeinen kunnen zijn. Hoewel deze processen kunnen verschillen, moeten deze waar mogelijk worden afgestemd. Er gebeurt al heel veel om deze cultuuromslag te bewerkstelligen, op diverse niveaus. Via het Nationaal Programma Open Science worden allerhande inspanningen op nationaal niveau beter afgestemd, gebundeld en gecoördineerd.
